51. [1539. február 1. után. Krakkó.] Izabella és Szapolyai János házasságkötésével kapcsolatos követi beszédek (a és d), esküszövegek (b és c), valamint utasítás a királynéval Magyarországra induló lengyel követek számára (e).

LL. VI. kötet, 73b-77a. fol.

(a) Oratio circa matrimonium eiusdem dominae serenissimae prima

Grata est et iucunda serenissimae maiestati regiae, domino nostro clementissimo ea legatio, quam serenissimi domini Hungariae regis nomine reverendissimae et spectabiles et magnificae dominationes vestrae hesterno die obierunt. Nam revera ita esse intelligit, ut dixit heri reverendissimus dominatio vestra, utrique parti praclare consultum iri, si serenissimus dominus Hungariae rex desiderii sui compos efficiatur. Nam et illius maiestati quid potest esse commodius, quam ut matrimonio sibi iuncta habeat eius regis filiam, quem patris semper in loco eum habuerat nunc magis etiam, quam antea paternum illius animum perspectura sit, posteamque ad caeteras coniunctiones haec tam arcte accesserit, ut nulla iam arctior esse queat et sacris maiestatibus his quid esse potest honorificationis, quam a serenissimo Hungariae rege, qui principem cum paucis inter Cristianos reges locum obtinet serenissimam filiam earum in coniugem postulari. Quae cum ita se habeant, quod felix, faustum, fortunatumque sit. Serenissimae maiestates hae prompto atque alacri animo ad ea se paratas offerunt, quae serenissimi regis sui nomine reverendissimae, spectabiles et magnificae dominationes vestrae petierunt non aliud spectantes, quam quod in deligenda sibi sponsa hac serenissimus dominus Hungariae rex spectavit, cuius et virtus atque integritas fama cum adeo non obscura fuerit, ut ad aures usque serenissimi domini regis non pervenerit. Hoc ipsum existimare debent reverendissimae, spectabiles et magnificae dominationes vestrae de suo quoque rege tam esse claras, testatasque omnibus multas excellentes maiestatis illius virtutes, et si nulla affinitas, neque ulla praeterea necessitudo serenissimis maiestatibus his cum maiestate illus intercessisset, sola tamen admiratione tantarum illius virtutum libenter facturae fuerint, ut tam honestae illius postulationi locum darent. De quibus quidem serenissimi regis vestri non hominum solum mortalium, verum et Dei immortalis ea fuere iudicia, ut cum magnis fuerit saepe periculis conflictatus, non passa tamen fuerit eum Divina maiestas tantis procellis et tempestatibus apprimi, sed dignum duxerit, qui non emergeret modo aliquando ex istis fluctibus, quibus tantopere iactatus fuit atque agitatus, verumetiam ad incliti regni Hungariae gubernandam ita sederet, ut clarum aduc rectum, quod aiunt, teneat. Quod ut diuturnum sit, non solum praecibus serenissimae maiestates hae a Deo optimo, maximo impetrare conabuntur, verum etiam uni consilio atque auxilio suo pro eo, ut debent serenissimo domino Hungariae regi, filio suo charissimo semper sunt adfuturae. Quod superest, quando visum erit reverendissimis, spectabilibus et magnificis dominationibus vestris per verba, ut dicitur, de praesenti serenissimi regis sui nomine matrimonium, ut contra hanc tuebit, serenissimae maiestates hae non recusant, quin fiat, quod petitur ita, ut petitur.

(b)

Nos oratores serenissimi principis domini Joannis, Dei gratia Hungariae, Dalmatiae, Croatiae, etc. regis, domini nostri clementissimi vigore pleni et sufficientis mandati nostri accipimus te, serenissimam virginem dominam Isabellam, quin etiam rex ipse medio nostri accipit in uxorem sibi legittimam et spondit in persona nostra, nosque pro illo iuxta formam mandati promittimus, quod quamdiu vixerit, maiestatem tuam nunquam deseret. Sic eum et nos, tanquam mandatarios illius Deus adiuvet, omnes sancti eius et haec sancta Dei evangelia.

 

(c) Isabella

Ego Isabella, serenissimi regis Poloniae filia recipio eum, cuius personam ferunt dominationes vestrae vigore mandati sui, serenissimum dominum Joannem, Hungariae regem, etc. in meum maritum legittimum iuxta morem sanctae Romanae universalis ecclesiae, et spondeo, quoad vita mihi suppeditavit, non me illum deserturam. Sic me Deus adiuvet, omnes sancti eius et haec sancta Dei evangelia.

(d) Oratio per reverendissimum dominum Samulem Maczieowsky

oratoribus in discessu facta

Utraque regia atque una reginalis quoque maiestas domini mei clementissimi reverendissimis, spectabilibus et magnificis dominationibus vestris iter hoc felix et faustum a Deo precantur, quo possunt serenissimam filiam charissimam, huius vero maiestatis sororem carissimam ita, ut nunc illis traditur, ad serenissimum sponsum incolumem perducere rebus illius omnibus salvis atque integris, quam cum serenissimo sponso Deo bene iuvante salvam reddiderint, postulant sacrae maiestates hae a reverendissimis, spectabilibus et magnificis dominationibus vestris, ut eam maiestati illius quam officiosissime, diligentissimique commendent. Quod enim habent in terris pignus charissimum, hoc nunc maiestati illius mittunt, quod dum mittunt, se quoque una mittunt et si cum corporibus hic relicti videbuntur, peregrinabitur tamen animus serenissimi patris, serenissimi fratris, serenissimae matris cum filia charissima, cum sorore dulcissima. Non est, quod existimet serenissimus dominus Hungariae rex, cum haec maiestati eius serenissima sponsa traditur, quam solam videbit eam solam traditam iri, tradentur una haec tres maiestates, quocunque iverit serenissima sponsa, tres haec comitabuntur per aspera licet et confragiosa loca. Sequentur tamen neque unquam a latere filiae carissimae, sororis dulcissimae vel digittum, quod aiunt, latum discedent. Ubi erunt, ibi non erit animus earum, ubi non erunt, ibi erit animus earum. In Hungaria perpetuo versabuntur cum filia charissima, cum sorore dulcissima, hinc absentem per diu vigilabunt, hanc noctibus somniabunt, hanc cogitabunt, cum hac peregrinabuntur, cum hac toto erunt, melioreque sui parte, cum hac semper habitabunt. Quare ita se parit serenissimus dominus Hungariae rex, ut se in una hac duos reges, totidem reginas suscepturum intelligat. In quatuor enim his corporibus non est, nisi si unus animus. Quemadmodum hanc serenissimam sponsam acceperit, ita se tres quoque reliquae maiestates acceptas esse putabunt, quidquid huic benigne sentit, sibi id esse factum interpretabunt, omnem denique huius fortunam, quaecunque tandem ea fuerit, suam esse fortunam existimabunt. Meminerit serenissimus dominus Hungariae rex eam sibi virginem collocari, cuius et magnus olim patruus et non ita pridem frater patruelis corpora sua telis hostium obiicere et pro inclito regno Hungariae non modo sanguinem profundere, verum etiam vitam suam ponere non dubitarunt. Meminerit, cui sororem prius in matriminium dederat, eius nunc se filiam in coniugem accipere. Notius autem est, quam ut in praesentia commemorari pluribus opporteat, quo loco, quoque numero habuerit serenissima maiestas haec serenissimi domini Hungariae regis sororem, Barbaram reginam. Eodem itaque loco, numeroque ut vicissim nunc habeat maiestas eius serenissimam sponsam hanc suam, id vero tres hae maiestates, quorum animus unus, unius in serenissimae sponsae corpore habitat, magnopere contendunt. Qua de re coram disserent ii copiosius, quibus deducendae in Hungariam serenissimae virginis provincia est mandata. Quare quod initio praecatae serenissimae maiestates haec, iterum praecantur, neque praecari nunquam intermittent. Cupiunt iter hoc reverendissimis, spectabilibus et magnificis dominationibus vestris feliciter evenire, cupiunt serenissimam sponsam ad serenissimum sponsum incolumem perduci rebus illius omnibus salvis atque integris, cupiunt pignus hoc suum charissimum, quo nullum habent thesaurum praecisiorem, maiestati illius quam maxime charum esse et commendatum. Meretur hoc virtus serenissimae sponsae atque integritas singularis, merentur maiorum illorum in regno Hungariae facta praeclara, meretur denique ea necessitudo, quae magna constituta est serenissimae maiestati huic cum serenissimo domino Hungariae rege multis etiam officiis aucta et confirmata. Quod superest, Deus matrimonium hoc fortunet, ut adventu serenissimae sponsae huius inclitum Hungariae regnum per multos iam continuos annos caedibus, incendiis, rapinis miserandum in modum affectum atque afflictum vigere rursus incipiat et reflorescere, atque ad pristinam suam dignitatem redire, utque serenissimus dominus Hungariae rex magis iam deinceps, quam antea propitia fortuna usus, videat filios filiorum suorum et pacem super Israel.

(e) Instructio legatis ad serenissimum regem Hungariae

proficiscentibus

Salute dicta, serenissimam sponsam maiestati illius quam poterint officiosissime commendabunt, rogabunt, ut sic illam tractet, quemadmodum tractari decet sororem regis, uxorem regis, filiam regis atque eius regis filiam, cum quo maiestati eius non solum propinqua affinitas intercedit, verum etiam multae graves aliae, magnae necessitudinis causae.

Deinde postulabunt a maiestate eius, ut quo exemplo datum hic est diploma a maiestate regia, in quo descriptae fuerunt conditiones et pacta, quibus matrimonium hoc est initum, eodem exemplo illius quoque maiestas litteras istic scribi faciat et dominis legatis huc perferendas det.

Petent etiam alias litteras sibi dari, quibus caveat maiestas illius neque se, neque serenissimam uxorem suam, neque quenquam alium, cuius petitio sit, aut a serenissima maiestate regia, aut a serenissimo filio eius, aut ab heredibus et regni successoribus vel dotis, vel paraphernarum, vel quocunque alio nomine amplius quidquam petiturum. Quibus etiam renunciet omni iuri serenissima reginali, quod illi competeret aut ad serenissimorum parentum, aut ad cuiuscunque tandem alterius ne regno hoc hereditatem obtinendam.

Excolabant quoque suam maiestatem regiam, quod cum legatis huc missis non tractaverit de foederibus inter haec vicina regna renovandis, dein angustiae temporis non patiebantur, cum domini legati magnopere festinaverint in deducenda maiestati eius serenissima sponsa. Sed facturam tamen maiestatem regiam, ut paulo post legatos suos mittat, quibus hac de re mandata dabit.

 

52. 1539. március 19. Krakkó. Zsigmond király levele Izabellához, amelyben örvend, hogy egészséges és gyakori híradásokat kér.

LL. VIII. kötet, 10b. fol.

Isabellae reginae Hungariae

Serenissima princeps, filia nostra charissima!

Accepimus litteras maiestatis vestrae, quas nobis Herbortz reddidit, ex quibus quod illam sanam cognovimus, non mediocrem voluptatem et consolationem cepimus. Quae voluptas ut nobis perpetuo esse possit, a Deo optamus, ut maiestatem vestram servet semper sanam et incolumem. Maiestatem vero vestram hortamur, tanquam filiam nostram charissimam, ut omnibus nunctiis, quos nancisci potest, statum omnem valetudinis et rationum suarum nobis perscribat. Id enim nobis summae curae semper erit, ut maiestati vestrae nostro studio et amore paterno quocumque tandem in eventu nunquam desimus. Speramus tandem Deum maiestati vestrae prospera et prolixa omnia in vita concessurum. Quam iterum atque iterum valere optamus. Datum Cracoviae, XIX. Martii, anno Domini M-o D-o XXX. nono.

 

53. 1539. március 22. Krakkó. Zsigmond király levele a Homonnai Drugethekhez, amelyben tájékoztatja őket a panaszukra elvégzett vizsgálatról.

LL. VIII. kötet, 12a-b. fol.

Gabrieli, Stephano, Emerico et Antonio

Drwgeth de Hommenna

Magnifici, sincere nobis dilecti!

Quod spectabilitates vestrae ad nos scribunt capitaneos nostros subditos illarum detinere et affligare, id nos mirabamur vehementer, si capitanei nostri sine causa ad iniuriam subditorum spectabilitatum vestrarum facere aliquid debuissent et inquisivimus diligenter, factum ne id esset ab aliquo capitaneorum nostrorum hoc, quod nobis spectabilitates vestrae et scribunt, et quaeruntur. Invenimus autem Sanocensis capitanei officium detinuisse quosdam ex Hungaria, a quibus, vel ab eorum dominis homines et subditi nostri multa in personis, plura in bonis eorum sunt perpessi. Nescitur tamen, an detentorum aliquis sit spectabilitatum vestrarum subditus? Quamobrem ita constituimus cum nostro Sanocensi capitaneo, ut si vestrae spectabilitates aliquem suum in Sanok miserint et suum aliquem illic cognoverint, qui nullam iniuriam hominibus nostris intulerit, eum dimitti ab officialibus suis mandat. Et quicquid iniuriae in utramque partem admissum esse iudicatum fuerit, illud sarciretur. Nam nos neminem iniuria afficere hominibus nostris permittimus, et si quam intulerint, sarcire iubemus. Sed cum vicissim nobis et subditis nostris vexatis de iustitia non respondetur, coguntur aliquando capitanei nostri iure repensatum iri, ut subditos nostros a damnis et iniuriis quacunque possunt tandem ratione, vindicent. Quod nos nunquam permissuri essemus, si peraeque ab aliis atque a nobis libertas et ius hominum mutuo in vicinia commertia habentium custodiretur. Bene valeant spectabilitates vestrae. Datum Cracoviae, XXII. die mensis Martii, anno Domini M-o D-o XXX. nono.

 

54. 1539. április 11. Krakkó. Zsigmond király levele Szapolyai Jánoshoz, amelyben tájékoztatja, hogy már korábban elküldte követét Törökországba.

LL. VIII. kötet, 20b-21a. fol.

Regi Hungariae Joanni

Serenissime!

Quod postulat a nobis maiestas vestra, ut aliquantisper legatum nostrum ad caesarem Turcarum mittere differamus, dum certis quibusdam de rebus suis ad nos prius referret, id pro mutua nostra necessitudine libenter facturi fuissemus, nisi iam ante complures dies legatus is noster in viam suam se dedisset, ac dolemus quidem, quod non ante aliquanto de hac voluntate sua nos maiestas vestra fecerit certiores. Caeterum cum quod factum est, id insectum reddi non possit, iamque legatus noster Turciae fines attigerit, ut ne revocare quidem eum e cursu suo possimus, si maxime vellemus maiestatem vestram animum hunc nostrum illi boni consulturam confidimus. Quam optamus diu esse incolumem et quam felicissime rem gerere. Datum Cracoviae, undecima die mensis Aprilis, anno M-o D-o XXX. nono.

 

55. [1539.] április 13. Krakkó. Zsigmond király levele Izabellához, amelyben kéri, hogy gyakran tájékoztassa őt egészségi állapotáról.

LL. VIII. kötet, 22b. fol.

Reginae Hungariae Isabellae

Serenissima princeps et domina, filia nostra charissima!

Cum tabellarius hic noster isthuc proficisceretur, pro paterno nostro animo erga maiestatem vestram non potuimus, quin per eum aliquid ad illam litterarum daremus. Semper enim ingens cura infixa est animo nostro de statu maiestatis vestrae, quem cupimus esse quam felicissimum. Quare nihil poterit nobis gratius facere, quam si de valetudine sua, deque omni rerum suarum successu quam creberrimis suis litteris nos fecerit certiores, ingentem scrupulum ex animo nostro exemerit. Quod quidem etsi eam libenter facturam confidimus, visum est tamen nobis pro summa nostra in maiestatem vestram benevolentia litteris hiis nostris currenti, quod aiunt, calcar addere. Deus servet maiestatem vestram diu incolumem et felicem. Datum Cracoviae, XIII. Aprilis.

 

56. 1539. április 20. Krakkó. Zsigmond király levele Ferdinándhoz, amelyben kéri, járjon közbe, hogy két krakkói polgár hozzájusson besztercei örökségéhez.

LL. VIII. kötet, 26b-27b. fol.

Ferdinando regi Romanorum

Sigismundus, etc.

Fredericus Schiling et Volphgangus Glocbuczer cives Cracovienses, subditi nostri, alter uxoris suae, tutorioque nomine, alter iure paternae hereditatis ad se devolutae domos quasdam Bistriciae nacti sunt, atque etiam montes, agros, aliasque possessiones. Iis negotium exhibet senatus Bistriciensis propterea, quod ipsi in eo oppido non habitant, atque eos ad sedem ibi figendam cogere vult, nisi malint de bonis illis suis in discrimen venire. Cum tamen interea possessiones illae desertae non sint, sed certis hominibus usus earum concessus est, qui absentium dominorum loco omnia civilia munera obeunt, omnia vectigalia pendunt, neque quicquam eorum praetermittunt, quae facere ipsi domini tenerentur, si sedem suam ibi fixissent. Supplicarunt itaque nobis homines ii nostri, ut causam eorum maiestati vestrae commendaremus atque ab ea peteremus, ut senatui civitatis suae Bistricensis ediceret, ne molestus eis pergeret. Id quod nos tanto fecimus libentius, quanto nobis aequiora postulare visi sunt et in regno, dominiisque nostris licet plerosque reperire, qui cum multas possessiones habeant, alibi tamen sedem suam fixerunt. Cum itaque nihil ex istorum hominum nostrorum absentia aut ad maiestatem vestram, aut oppidum illius Bistricense incommodi perveniat, cum ii, quibus usus possessionum istarum est concessus, omnia onera civilia dominorum loco subeant, fecerit maiestas vestra rem et aequam, et nobis gratam, si eos molestia hac liberaverit, senatuique Bistriciensi mandaverit, ut praeter vel contra potius aequitatem homines nostros vexare desinat. Quod si tanta eum istarum possessionum incessit cupiditas, facient non inviti homines nostri, ut iusto sibi pretio persoluto eis cedant. Deus maiestatem vestram diu servet felicem et incolumem. Datum Cracoviae, XX. die mensis Aprilis, anno Domini M-o D-o XXX. nono.

 

57. [1539.] április 26. Krakkó. Zsigmond király levele Ferdinándhoz részint a szepesi panaszok kivizsgálására küldendő biztosok, részint a Homonnai Drugethek dolgában.

LL. VIII. kötet, 28a-28b. fol.

 

Ferdinando Romanorum regi

Serenissime princeps, domine, frater et consanguine noster charissime et honorandissime!

Quod cupit maiestas vestra designari per nos aliquos, qui cognoscant de iniuriis, quibus in comitatu Scepusiensi a nostris hominibus suos affici quaeritur, id nos tanto facturi sumus libentius, quanto certius id exploratum habemus nullas esse iniurias hominum maiestatis vestrae, si cum hiis conferantur, quas nostri ab illis acceperunt. Quare gratum est nobis id ultro a maiestate vestra offerri, quod nos ipsi a maiestete vestra postulaturi eramus. Caeterum, quod disceptationem hanc ad quartum nonas Junii haberi vult, id tempus nobis non satis est commodum. Quottidie namque nunctii ad nos veniunt de magno hostium contra nos apparatu, qui etiam fines regni nostri iam attigisse feruntur. Itaque ediximus cunctis, qui sunt equestris ordinis, ut in procinctu sint praesto nobis futuri ad hostilem impetum propulsandum. Cupimus itaque in Septembrem mensem reiici, quod vestram maiestatem cum ita regni nostri rationes postulare videant, non gravatim esse facturam nobis persuademus.

Quaeruntur magnifici Humiensci, cum in fide sunt maiestatis vestrae, magnas tamen ab iis iniurias sibi fieri, qui et ipsi sunt sub maiestatis vestrae ditione. Itaque eorum rogatu petimus a maiestate vestra, ut edicat suis, ne quis eos ulla iniuria afficere audeat. Rem et nobis gratam et cum iustitia, aequitateque coniunctam factura. Datum Cracoviae, XXVI, mensis Aprilis, anno, quo supra.

 

58. [1539.] április 26. Krakkó. Zsigmond király levele Ferdinándhoz küldendő követei, Jan Tęczyński és Jan Wilamowski számára.

LL. VIII. kötet, 28b-29a. fol.

Joanni de Thenczin castellano Voinicensi et Joanni Wylamowski cantori

Cracoviensi oratoribus ad serenissimum Romanorum regem

Sigismundus Dei gratia rex, etc.

Dedimus litteras ad serenissimum dominum Romanorum regem atque maiestatem eius petiimus, ut magnificos Humienscos ne patiatur iniuriis affici ab iis, qui eiusdem maiestatis imperio subsunt. Deinde vero quoniam postulavit a nobis maiestas eius, ut aliquos designaremus, qui de iniuriis cognoscerent, quibus suos homines a nostris in comitatu Scepusiensi affici quaeritur, respondimus illi nos id tanto magis lubentes facturos, quanto nobis hoc est exploratius nostris potius ab illius, quam illius a nostris hominibus iniuriam fieri. Caeterum, quod ad quartum nonas Junii cognitionem hanc haberi vult, visum est nobis tempus id non satis esse opportunum propter generalem expeditionem bellicam, qua utinam uti necesse non sit, sed in Septembrem mensem rem reiici postulamus. Erit itaque cura sinceritatibus et fraternitati vestris, ut postulationi huic no-

strae satisfiat. Quae etiam magnifici Humiensky causam nostris verbis commendabunt. Datum loco, die, anno, quibus supra.

Ad mandatum regiae, etc.

 

59. 1539. április 29. Krakkó. Zsigmond király levele Laski Jeromoshoz, amelyben nemtetszését fejezi ki a késmárki viszálykodások miatt és tájékoztat az ezeket kivizsgáló biztosok kiküldéséről.

LL. VIII. kötet, 32a-33a. fol.

Jeronimo Laski palatino Siradiensi

Magnifice, sincere dilecte!

Accepimus litteras sinceritatis tuae, quibus suos homines a nostris iniuria affici quaeritur, cum contrarium ad nos sit delatum. Sed penes utrius homines culpa sit, nunc in disceptationem non meamus, cognoscent hiis de rebus ii, qui a serenissimo Romanorum rege et a nobis isthuc mittentur, ut in praesentem rem veniant. Sed hoc tamen in Junio mense fieri nulla ratione potest. Neque enim clam est sinceritatem tuam alteras nos iam raestium litteras misisse ita, ut nemini licitum sit futurum a regno abesse, eorum praesertim, qui dignitates aliquas et praefecturas obtinent. Postulavimus itaque a serenissimo Romanorum rege, ut in Septembrem mensem res reiiceretur, quod illum libenter facturum confidimus. Verum id et mirum nobis et molestum accidit, quod sinceritas tua verbis quaedam in contumeliam et convitium magnifico palatino Cracoviensi litteris suis adscripsit, et quod nunc primum istae inter vicinos rixae et contentiones exiverunt, postquam oppidum Ceszmark in fidem, potestatemque sinceritatis tuae pervenit. Cui cum imperarent alii, nullae audiebantur inter vicinos animorum offensiones, sed summa inter eos fuit coniunctio, quam auctam potius, quam minutam opportuit, ex quo tempore oppidum id factum est sinceritatis tuae ditionis. Nunc aliter rem cecidisse gratum nobis non est. Datum Cracoviae, paenultima die mensis Aprilis, anno Domini Millesimo quingentesimo trigesimo nono, regni nostri XXXIII-o.

Ad mandatum sacrae maiestatis regiae proprium.

 

60. [1539.] május 12. [Krakkó.] Zsigmond király levele Izabellához, amelyben örvend a tőle jött híreknek és tájékoztatja egészségi állapotáról.

LL. VIII. kötet, 45b. fol.

Isabellae Hungariae reginae

Serenissima princeps et domina, filia nostra charissima!

Salutationem maiestatis vestrae, quam ex litteris cognovimus, grato, iucundoque accepimus animo, certos nobis persuadentes illam ex optimo et integerrimo erga nos animo profectam esse. Nos vicissim resalutamus eam maiestatem vestram et illi affirmamus nihil nos antiquius et charius in vita ducere, quam si maiestatem vestram integra valetudine et secunda fortuna potiri cognoscamus. Caeterum, quod de nobis maiestas vestra cupit cognoscere, ita illi nunctiamus nos optima nunc cum reliquis nostris frui valetudine. Faxit Deus, ut eadem diuturna nobis et integra perseveret, non tam pro voluntate nostra, quam pro usu maiestatis vestrae et reliquorum nostrorum imprimis a Deo optamus. Sed nec minus cupimus et praecamur, ut maiestatem vestram una cum illius coniuge serenissimo omni felicitatis et expectationis genere adaugeat. Datum XII. Maii, anno, quo supra.

Sigismundus rex scripsit

 

61_70